Świętokrzyska Ekonomia Społeczna

Na przełomie lutego i marca 2018 r., przedstawiciele pięciu województw Polski Wschodniej od najdalej wysuniętego na północ województwa warmińsko-mazurskiego przez podlaskie, świętokrzyskie, lubelskie aż po Podkarpacie spotkali się w Bałtowie, by porozmawiać o ekonomii społecznej i możliwościach bliższej współpracy. Inicjatorem i gospodarzem spotkania było województwo świętokrzyskie.

Wyjątkowa inicjatywa w skali kraju

Zawiązanie sieci współpracy województw Polski Wschodniej wokół ekonomii społecznej zasługuje na uznanie z kilku powodów. To pierwsza na taką skalę inicjatywa współpracy dotycząca ekonomii społecznej o charakterze ponadregionalnym. Dotychczas nie były podejmowanie przedsięwzięcia bazujące na potencjale i doświadczeniach kilku regionów. Co więcej, jest to inicjatywa oddolna, płynąca z potrzeb regionów, a nie z odgórnych decyzji podejmowanych na poziomie rządowym.

Wartością dodaną przedsięwzięcia jest fakt, że to inicjatywa skupiająca zarówno Regionalne Ośrodki Polityki Społecznej, jak i Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej. Te dwa rodzaje współpracujących ze sobą podmiotów, tworzą regionalny system wsparcia ekonomii społecznej. Jednak już na poziomie ogólnopolskim współpraca odbywa się w ramach jednej tylko grupy podmiotów – pomiędzy Regionalnymi Ośrodkami Polityki Społecznej albo pomiędzy Ośrodkami Wsparcia Ekonomii Społecznej.  W ramach współpracy województw Polski Wschodniej możliwa jest więc wymiana doświadczeń, wzajemne uczenie się i podejmowanie inicjatyw wspólnie przez ROPS i OWES.

Co ciekawe, we współpracę zaangażowała się także część Instytucji Zarządzających Regionalnymi Programami Operacyjnymi (IZ RPO), czyli instytucji, które za pomocą środków Europejskiego Funduszu Społecznego współfinansują działania ROPS w zakresie koordynacji ekonomii społecznej oraz usługi wsparcia oferowane przez OWES. Dzięki temu IZ RPO mogą obserwować merytoryczne działania ROPS i OWES i ich efekty oraz brać aktywny udział w dyskusjach o rozwoju ekonomii społecznej, zamiast ograniczać się do rozliczania projektów i czerpania wiedzy jedynie z wniosków o dofinansowanie i wniosków o płatność.

Forum Inicjatyw Lokalnych – pierwsza wspólna inicjatywa  sieci Polski Wschodniej

Pierwszą wspólna inicjatywą sieci współpracy Polski Wschodniej było Forum Inicjatyw Lokalnych, które odbyło się w dniach 11-13 października 2018 r. w województwie warmińsko-mazurskim. W Forum uczestniczyli nie tylko przedstawiciele ROPS, OWES i IZ RPO. Było ono adresowane do szerokiego grona przedstawicieli sektora ekonomii społecznej: organizacji pozarządowych, spółdzielni socjalnych, warsztatów terapii zajęciowej, zakładów aktywności zawodowej, przedsiębiorstw społecznych, jak również przedstawicieli samorządów terytorialnych z 5 województw Polski Wschodniej. Warto podkreślić, że organizacja tak dużego wydarzenia, finansowanego przez ROPSy z różnych województw była możliwa, dzięki wspólnemu przeprowadzeniu i udzieleniu zamówienia publicznego. Liderem był ROPS z Kielc, który został upoważniony przez pozostałych zamawiających do działania w ich imieniu i na ich rzecz.  

W ciągu trzech dni nawiązywano relacje, wymieniano się doświadczeniami, inspirowano do dalszych działań, wzajemnie motywowano. Forum odbywało się pod hasłem „W poszukiwaniu modelu aktywnej, solidarnej i przedsiębiorczej społeczności lokalnej Polski Wschodniej”. W związku z tym dyskusje ogniskowały się wokół różnych sposobów pobudzania społeczności lokalnych do aktywności społecznej, do przedsiębiorczości, do poszukiwania innowacyjnych rozwiązań stanowiących odpowiedź na lokalne problemy i wyzwania. Rozmawiano o miejscach aktywności lokalnej takich jak domy sąsiedzkie, o rozwoju usług społecznych i nowych formach dostarczania tych usług m.in. w formie gospodarstw opiekuńczych.

Dyskutowano także o wartościach, o tym czym jest solidarność na co dzień, jak się przejawia i jak może się przejawiać w codziennym działaniu instytucji i organizacji obecnych na Forum oraz w codziennej aktywności lokalnej społeczności.

Forum Inicjatyw Lokalnych ma olbrzymią szansę na stałe wpisać się w kalendarz wydarzeń Polski Wschodniej. Organizację Forum w 2019 roku wstępnie zapowiedziało już województwo podkarpackie.

Szanse i wyzwania

Sieć Polski Wschodniej jest na początkowym etapie rozwoju – wzajemnego poznawania się i wymiany doświadczeń. Ma za sobą pierwszy wspólny sukces – Forum Inicjatyw Lokalnych. Warto jednak, by współpraca w ramach sieci stawała się coraz bardziej regularna i intensywna. Warto także, by sieć realizowała coraz to nowe funkcje, nie tylko te związane z wzajemnym uczeniem się, ale także funkcje rzecznicze, tak by głos województw Polski Wschodniej był lepiej słyszalny.

Jakie jeszcze działania może realizować sieć?

• Gromadzić informacje o potencjale sektora ekonomii społecznej Polski Wschodniej, pokazywać ten potencjał, obserwować jak on się zmienia, szukać czynników sukcesu i upowszechniać je pomiędzy pozostałych członków sieci i w całej Polsce
• Poszukiwać wspólnych szans rozwojowych dla Polski Wschodniej i wokół nich budować sektor ekonomii społecznej. Wydaje się, że taką szansą może być turystyka społeczna i budowa przedsiębiorstw społecznych m.in. wokół sieci rowerowej Green Velo. Rząd wdraża już program pożyczkowy „Przedsiębiorcza Polska Wschodnia – Turystyka”. Może to czas by zainteresować rząd programem grantowym dla turystyki społecznej w Polsce Wschodniej lub stworzyć własny ponadregionalny fundusz samorządowy. Być może należałoby budować przedsiębiorstwa społeczne wokół rolnictwa społecznego. Znaczną część obszaru Polski Wschodniej stanowią tereny rolnicze. Warto wiec wykorzystać ten potencjał rozwijając gospodarstwa opiekuńcze, które jednocześnie mogą stanowić odpowiedź na wyzwania demograficzne. Warto by sieć zajęła się ustaleniem wspólnych priorytetowych obszarów rozwoju.
• Poszukiwać sposobów na ukierunkowanie zasobów instytucji wspierających ekonomię społeczną w Polsce Wschodniej, w szczególności ROPSów i OWESów, ale także innych podmiotów (samorządów lokalnych, pośredników finansowych) na tworzenie i rozwijanie przedsiębiorstw społecznych w dziedzinach uznanych przez sieć za kluczowe obszary rozwoju.
• Budować ponadregionalne sieci współpracy przedsiębiorstw społecznych z określonych branż np. turystycznej.
• Tworzyć i wdrażać ponadregionalne programy rozwojowe ekonomii społecznej w Polsce Wschodniej.

To jedynie kilka przykładowych możliwości działania sieci współpracy województw Polski Wschodniej wokół ekonomii społecznej, ale to, w jakim kierunku będzie rozwijała się sieć, zdecydują jej członkowie.

Życzę Wam powodzenia i wspieram kolejne działania sieci.

Anna Bugalska, Ogólnopolski Związek Rewizyjny Spółdzielni Socjalnych

Konsultantka regionalna dla województwa świętokrzyskiego w projekcie „Spójna integracja regionalna ekonomii społecznej”